Author: joseba

Sancheski, europako lehen skate-a

Posted on by joseba

Sancheski, europalo lehen skate-a

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: Mito
FB
PN
X

Share 

Sancheski euskal gurpildun taulatxoak ez du Atlantikoaz beste aldeko lagunen jelos izaterik. Familia irundar baten eskutik, irristatze kirolen uhina hiriraino ekarri zuen.

1964an, surf taulak Euskal Herriko kostaldeko hondartzetan asko zabaltzen ari zirela, beste taula mota bat iritsi zen Biarritzeko aireportura. Roll-surf edo espaloietan surfatzeko taula Kaliforniatik etorri zen, eskualdeko hiri guneak ezagutzera. Zaleei uhinik gabeko egunetan ere irristatzeko aukera eman zien. Iraultzatxo bat bidean zen.

Elurretik asfaltora
Gertakariak irungo familia bati berehala piztu zion arreta. Sancheztarrek eski eta kirol ekipamendu enpresa zuten, 1934tik, eta gero eta gehiago kostatzen ari zitzaien produktuak saltzea, Frantziako eta Austriako marken lehia zela-eta. 1966an, aitak jarduera aniztea erabaki zuen. Sancheskik tresnak egokitu zituen, malda elurtuetatik at hiriko patarretan behera ere lerra zitezkeen taulak diseinatzeko.

Baina jarduera berria sustatu beharra zegoen, Europan hastapenetan baizik ez baitzen. Sanchez anaiek Sancheski Team sortu zuten eta Espainian eta Frantzian barna ibili ziren, ikastetxeetan eta hartu nahi zituzten beste hainbat egituratan skate erakustaldiak proposatzen.

Europan aitzindari
Europako lehen irristailu marka sortu zen. Skateboard modelo guztiak gai berez eginak ziren: zur trinkozko oinarri bati ardatz bat eta patin gurpilak itsasten zizkioten. Gerora, kontratxapatu arkutuzko eta beira-zuntzezko taulak iritsi ziren, baita polietilenozkoak ere, “top naranja” modeloa kasu. Modelo hori laster erreferentzia bihurtu zen, 1970eko hamarkadan, izena aldatu eta El Sancheski deitzeraino.

Sancheski team, skate erakustaldi batean – 1978

“Kontinenteko lehen skateparkea Donibane Lohizunen eraiki zuten, 1977an.”

Fama ziztu bizian gora
Berandu gabe, taulari hobekuntza teknikoak gehitu zizkioten; adibidez, 1973an, uretanozko gurpilak. Benetako iraultza izan zen. Iraunkorragoa izateaz gain, bideari hobe eusten zion; horri esker, skate fenomenoak bat-batean gora egin zuen, eta nazioarteko bihurtu zen. Euskal Herritik Europa osora zabaldu zen lehenik. Kontinenteko lehen skateparkea Donibane Lohizuneko Erromardie auzoan eraiki zuten, 1977an. Ondotik, Getxon, Gernikan eta beste herri askotan ere eraiki zituzten, skate zaleak erakartzeko.

Sancheski tokiko beste marka askoren inspirazio iturri izan da. Eta sancheztarren belaunaldi berriari esker, enpresak beti taula hobeak eta berritzaileagoak sortzen ditu. Azken sorkuntza surf-skatea da. Markaren berrogeita hamargarren urteurrenaren karietara aurkeztu zuten, 2016an. Ardatz malguagoa duenez, horren gainean, surfean egiten diren figuren antzekoak hirian egin daitezke. Sancheztarrentzat, beraz, badirudi itsasoko urak ez direla handiegiak.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak

Alkiren gune berrian, tailer iraunkorra, showrooma eta denda

Posted on by joseba

 Alki, lantegi & Shoowroma

Hitzak: Nahia Zubeldia Argazkiak: Mito & Pierre Leibar
FB
PN
X

Share 

Alki kooperatibak Larresorora egin du aldaira, zero energiako tailer berrira. 400 m²-ko showroom-ean, partikularrei eta profesionalei altzari bildumak erosteko parada ematen die.

Alkiren tailer berria Leibar & Seigneurin agentziak diseinatu du, eta berrikuntza iraunkorrean zinez eredugarria da. 8 260 m²-ko azalera du eta Euskal Herriko ekonomia eta kultura garapenaren alde kooperatibak betidanik izan duen engaiamendua are urrunago eramaten du.

Arkitektura aldetik, eraikina dagoen lursailak malda handia duenez, lurrean ahal bezain azalera guti hartzeko gisan pentsatua izan da. Hastapenean hertsapena zena, eragin ekologikoa ttipitzeko eta ekoizpen prozesuak optimizatzeko parada izan da. Ondorioak? Lanaren antolaketa zirkularra, langileendako lan baldintza hobeak eta fabrikazio eraginkorragoa.

“Energiari dagokionez, tailerrak ez du berogailurik ez klimatizaziorik behar”

Halaber, argi naturala ezin hobe baliatzen du: irekidura zabalak eta ontsa kokatuak dituenez, argi artifizial arras guti behar du. Enargia tokiko elektrizitate hornitzaileari esker, egun tailerrean baliatzen den elektrizitatea %100 berriztagarria da. Gerora, eraikineko teilatuan eguzki panelak ezartzea pentsatua da, ekoitziko duten energiak tailerreko elektrizitate beharrak osoki asetzeko gisan.

Showroom murgiltzailea, sorkuntza eta aurkikuntza gunea
Iratzoki estudioak 400 m²-ko showrooma diseinatu du. Bisitariei murgiltze esperientzia eskaintzen die, kurba eta gardentasun artean 100 metro baino gehiagoko erridaua kurrituz. Gune horretan, partikularrek eta profesionalek Alkiren altzari bildumak ezagutzeko parada dute: bai etxerako sorkuntzak, baita ostalaritzarako sortak eta bulegorako antolamenduak ere. Showrooma guneka antolatua da, orotariko giroak erakusteko gisan: jatetxe ala lounge bar, proiekzio areto nola liburutegi, Alkiren sorkuntzen moldakortasuna agerian ematen duela.

Bertako objektuen saltegia
Esperientzia ontzeko, showroom-aren ondoan, saltegitxoak tokiko ofiziale eta markekin partaidetzan sortu objektuak proposatzen ditu. Euskal Herriko trebezien lagin polita ematen du eskura. Objektuetako batzuk bertan eginak dira, eta besteak tokiko sortzaile batzuek sortuak. Showrooma eta saltegia asteartetik larunbatera zabalik dira, 9:00etatik 17:00etara.

Gehiago jakin: Alki tailer berria

Owantshoozi, sorkuntza ala hil!

Posted on by joseba

OWANTSHOOZI

Play Video
Hitzak: Nahia Zubeldia Argazkiak: Mito & Pierre Leibar
FB
PN
X

Share 

Sorkuntza ala hil!

Juanak Parisko joskintzaren sindikatu ganberaren eskolan ikasi zuen, eta Ddidduek, aldiz, Herbeheretako Eindhoven diseinu eskolan. Elkarrekin sortu markaren izenaren bila hasi zirelarik, hiztegi osoa A-tik Z-ra iretsi eta gustuko izen bakar bat ez atzemanik, hala atera omen zitzaion Ddiddueri: “Owantshoozi!”; hots, “futxo!”, “kontxo!”. Eta harridura interjekzio hori atxiki. Ongi doakie, Owantshooziren lanak harridura eragiten baitu. Haatik, ez dute harridura besteei sentiarazteko sortzen, haiek sentitzeko baizik, harridura haurren gisan sentitzen segitzeko.

Hala, Juana eta Ddiddue, anai-arrebak baino gehiago, seme-alabak dira; begiak haurren ñirñirraz oraino beteak dituzten seme-alabak: aita kulturazalearenak eta ama modazalearenak; Urdiñarbeko tailerra duten lekuan epizeria zuen amañirenak; eta, nola ez, Xiberoarenak. Baina ez dira sekula modako mitologia folklorista horretara lerratzen. Errotik modernoak dira, eta erroetatik dira modernoak. Euskal mitologia nonahi ikusten, entzuten eta sentitzen dute, azalean josia dute, eta kauteren pertz zaharretik ur aitzindaria isurarazten dakite. Haien maskaradako kauterari bezala, euskal tradizioari azalean pop kultura tatuatzen diote.

Diddue eta Juanarentzat, ekaiak dira jaun eta jabe.

Hasteko, argi dute hierarkiarik ez dagoela ekaien artean: urreak bezainbat balio du kautxuak, zilarrak bezainbat harriak. Balioa ez baitu ekaiak egiten, ematen zaion soak baizik. Begiak eta beharriak zut, ekaien mintzoa entzuten dute.
– Zer izan nahi duzue?
– Kasketa!, kautxuzko botak.
– Zakua!, paraxuta oihalak.
– Txori-etxola!, zolako lauzak.
– Owantshoozi! Badela lana? Badugu plana.

 

Eta plana beti gauzatzen, ofiziale zintzoen gisan, orratzak eta aizturrak harturik. Haiek baitute den-dena egiten, hastetik buru, diseinutik josketara, hondakindegitik dendako apaletara. Ddiddue eta Juanak ur-lasterrak petik goiti hartzen dituzte: dena botatzen den kontsumo gizarte honetan, eskuen artetik pasatzen zaien oro berreskuratzeko prest dira, bizi berri bat emateko. Hala, kasketa bakar batean bota bat, traktore errotetako aire ganbera eta paraxuta oihala sarrarazten dakite. Halaber, RATP garraio-konpainiako zolak egiteko kautxuaz xoriendako etxolak sortu dituzte, eta ekaia gure oinpetik zerura iganarazi.

Paraxuta-oihala bezain arin
Juanak eta Ddidduek egiten duten oro ongi pentsatua dute. Baina umoreari leku hauta ematen diote; izan ere, haientzat, egiazko zintzotasuna erokeria ez galtzean datza. Ikus, adibidez, haien azken sorkuntza: lau elementuak, ura, lurra, haizea eta sua, kuxinetan bildu dituzte, oihal berreskuratuak hari josizko marrazki konplexu eta ederrez apainduz. Baina marrazki dotoreei hurbilagotik so eginez, airea puzkerra dela ageri da, eta ura, emazte baten baginako isuri joria.

Umorearen ausardia horrek are gehiago aberasten du Owantshooziren lana, irakurketa geruza bat gehituz. Anai-arreben xumetasuna ere agerian ematen du: ez dute erantzunak emateko sortzen, galdera gehiago eragiteko baizik. Eta bezeroa ez da, haientzat, hartzaile hutsa; aktoreak, eragileak nahi dituzte parean. Txori-etxolak, adibidez, puzzleak bezala sortu dituzte, norberak etxean muntatzeko gisan, ez abisarik ez kolarik gabe. Hala, sortzearen zirrararen parte bat erosleari utzi diote diseinatzaile eskuzabalek.

Apainduretatik dekorazioetara
Amañiri erran baliote, haren epizerian sortu zazpi txapeli esker, Chanelen sari bat eskuratuko zutela, “alajinkoa!” batez erantzunen zien, hain segur (hots, “owantshoozi!”-ren garai bateko sinonimoaz). Chanel ez aski, eta Hermès saria ere berenganatu zuten, edergailu arin eta finak sortuz. Nornahik ez du Frantziako goi mailako joskintzako sariak eskuraturik espantuka aritzeko parada!

Baina Juana eta Ddidduek ez zuten ahoa berotu, ez zitzaien burua hanpatu. Ez bat ez bi, lanari lotu zatzaizkion, berriz ere. Sariek ireki bideak sortzen segitzeko baliatu zituzten, Chaneleko tailer batzuekin lanean aritzeko, maxina berriak ezagutu eta berenganatzeko. Hori baita Owantshooziren lema eta eguneroko akuilua: “sorkuntza ala hil!”

Fournier kartak: hordago eta kanta

Posted on by joseba

Fournier kartak: hordago eta kanta

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: Mito
FB
PN
X

Share 

Lehen Mus partidak Gizpukoaren bihotzean iragan ziren. Euskal pokerrari XVIII. mendeaz geroztik egiten zaio erreferentzia.

Larramendi aitak, adibidez, honela idatzi zuen 1756an, Corografía o descripción general de la muy noble y leal Provincia de Guipúzcoa liburuan : “Mus. Horrela deitzen diote karta-joko oso jostagarri eta euskaldun-euskaldunari”. Partidetan erabiltzen diren hitzak ez dira ordutik aldatu, eta euskarazkoak dira denak: hordago, enbido, eduki eta abar.

Heraclio Fournier (1849-1916)
Gasteizko Fournier fabrika, XIX. mende bukaeran

Heraclio Fournier : kartetan errege
Heraclio Fournier inprimatzaile frantses familia batekoa zen. 19 urterekin, 1870ean, Gasteizen litografia tailerra zabaltzea erabaki zuen. Zazpi urte geroago, Diaz de Olano margolariari eta hiriko arte eskolako irakasleari Vitoria jokorako marrazkiak egin zitzaten eskatu zien. Oharkabean, Fournierrek “baraja española” ere esaten zaion grafismo harrigarriko karta-jokoaren oinarria sortu zuen.

40 kartako jokoa Mus jokalariek berehala berenganatu zuen. Grafismo zainduko kartak herri tradizioari hertsiki lotu zitzaizkion. 1889an, Parisko Erakusketa Unibertsalean saritu zuten.

Mus partida – Ramiro Arrue (1892-1971) – Baionako Euskal Museoa

Munduko lau haizeetara
Fournier karten arrakasta ez zen Musera mugatu. Marka etengabe hazi zen, eta aniztu, merkatu berriak bereganatzeraino. 1986an, Naipes Heraclio Fournier SA eta The United States Playing Card Company enpresek bat egin zuten, eta joko karten merkatuko munduko lider bilakatu.

Fournier enpresaren logotipo zaharra, bere lantegiarekin Gasteizen.

“Nazioartean hedatuta ere, Fournierrek erroak ez zituen saldu.”

Orain ere, kartak Araban ekoizten dituzte, eta mundu osoko kasinoak elikatzen. Euskal diasporari esker, mundu zabaleko Mus txapelketetan ibiltzen dira dantzan, Buenos Airestik Vancouverrera eta Sydneyra.

Fournier kartak trebezia paregabe baten ikur dira. Mendetako tradizioa iraunarazten dute eta, aldi berean, munduko merkatuari egokitzen dakite. Partida aspaldi hasi bazen, ez da bukatzekotan, ezta gutiagorik ere.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak