Category: Bizkaia

Néstor Basterretxea, euskal diseinu modernoaren bide-urratzailea

Posted on by eki

Néstor Basterretxea, euskal diseinu modernoaren bide-urratzailea

Hitzak: Peio Aguirre / Argazkiak: Basterretxea familia, Irungo udal artxiboa
FB
PN
X

Share 

Néstor Basterretxea (Bermeo, 1924-Hondarribia, 2014) arkitektoa izan zen lehen ofizioz. Baina laster, artista bihurtu zen, eta ikuspegi horretatik sartu zen sorkuntzaren hainbat lurraldetara: zinemara, diseinura, baita arkitekturara ere.

Diseinu industrialari dagokionez, Buenos Airesen egin zituen lehen urratsak, 1940ko hamarkada bukaeran, Huergo ikastetxean ikasi baitzuen, Suitzako Nestlé multinazionalarentzat ilustratzaile izan aurretik. Han ikasi zituen perspektibaren, delineazioaren eta proiekzioaren oinarriak, gero margolanetan eta eskulturan erabili zituenak. Diseinuaren logika hori da Basterretxearen arrasto berezi eta nahasezina, beti izpiritu espresionistarekin eta humanistarekin uztartu zuena.

1957an, Equipo 57 taldean sartu zen eta espazio-interaktibitatearen oinarriei buruz ikertu zuen. Jorge Oteizarekin batera, Juan Huarte industrialari eta mezenasaren Madrilgo etxebizitza apaindu zuen; eta, 1958an, H Muebles altzari moderno enpresa berriarentzat diseinatzen hasi zen. Bertan, beste hainbat diseinatzailerekin topo egin zuen; besteren artean, Gregorio Vicente Cortés Huarteren konfiantzako teknikari eta diseinatzailearekin.

Katalogoko lehen altzariak Basterretxeari diseinarazi zizkioten; aldi berean, 1958ko Bruselako Nazioarteko Erakusketaren Ramón Vázquez Molezún eta José Antonio Corrales arkitektoen Espainiako Pabiloirako altzariak ekoitzi zituzten. Basterretxeak H Muebles enpresarentzat sortutako altzariek metalezko egitura zuten, mekano hodi batzuekin lotua eta jarleku bigunei eusten ziena. Mahai apalak ere marraztu zituen, zurezkoak ala berinazkoak, zain metaliko asimetrikodunak. Bere altzari originalenetako baten lehen bertsioa H Muebles enpresarentzat diseinatu zuen: Diván H.

Nestor Basterretxea eta Jorge Oteiza Sabino Arana Fundazioaren maketarekin eta ‘Cubos abiertos, espacios interiores, retenciones de luz’ eskulturarekin, 1979. © J. García Koch / Jorge Oteiza museoaren artxiboa
Espiral altzarien iragarki-argazkia, 60 hamarkada. © Irungo udal artxiboa

Madrilgo esperientziaren eta arkitekto eta diseinatzaile askorekin izan zuen hurbileko harremanaren ondorioz —eta Oteizak erakatsi zion teoriari esker— Bauhaus eskolak sustatzen zuen arteen integrazioaren eredutik hurbildu zen. Altzariak, ingurunea, apainketa eta artea uztartzeko erabateko erraztasuna eta gustu ona zituen. 1950eko hamarkada bukaeran, Irungo etxe-tailer estreinatu berrian finkatu zenean, ohartu zen euskal etxeetan altzari modernorik (hau da, hodi edo zur biribildudunik) ez zegoela.

Beraz, industria eta adimena harremanetan jartzen hasi zen, eta horrela hasi zen etxeko giroaren modernizazioaren historia. Irunen, Aguirre dastaketa aretoaren interiorismoa bere gain hartu zuen, eta, 1961ean, Espiral izeneko Donostiako saltegi berrian sartu zen, bazkide. Denda horren helburua Espainiako estatuko altzariak eta altzari inportatuak saltzea zen, eta apainketa eta interiorismo proiektuetarako bulego gisa ere erabiltzen zuten. Espiralek bere altzari batzuk ere ekoitzi zituen, zur kontratxapatu kurbatuzkoak; adibidez, enberozko ala sipozko aulkia eta bere mahai osagarria, edota zurezko mahai txiki soil batzuk.

Espiral enpresak sortutako altzarietan, inspirazio nordikoak, soiltasunak eta Japoniako horizontaltasunaren zaletasunak bat egiten zuten. Etxeetan azken joeretako altzariak nahi zituen nornahirentzat, Espiral erreferentziazko gune bihurtu zen. Hiriko intelligentsia kultural eta intelektuala ere bertan elkartzen hasi zen. Espiralen ekoizpen berezienetako bat xake jokoa izan zen, fitxak atxikitzeko kutxaduna. Basterretxea lehenagoko ideiak berrinterpretatzen hasi zen; hala, Diván H dibanari prototipo berria sortu zion, eta berantago hirugarren bertsio bat, Biok-entzat. Obsesio horrek erakusten du artistak bere diseinuentzat zuen atxikimendua.

Divan H, Biok, 1965. © Irungo udal artxiboa
Xake-taula eta piezak, 1967. © Irungo udal artxiboa

“Bioken, bilakaera garbi bat izan zuten: aurretik ikusten zen soiltasuna utzi, eta forma organiko biribilagoak, beroagoak, pop-agoak bilatzen hasi ziren.”

Espiraleko irabaziek gora egin zuten; eta, aldi berean, Basterretxea Biok enpresan “modelo esklusiboen diseinatzaile” gisa lanean hasi zen. Irunen sortu berri zen enpresa txikiak altzariak ekoizten eta saltzen zituen, eta Basterretxea 1965ean bazkideetan sartu zen. Espiral eta Biok bi enpresa bereizi ziren, baina bazkide ber batzuk izateak lotzen zituen: bi enpresen arteko sorkuntza-haria diseinatzailea zen. Espiral Irunen diseinatzen eta ekoizten ziren altzarien lehen salmenta gune bihurtu zen.

Biok enpresan, Basterretxeak indar sortzailea osoki garatu zuen, teknikariekin eta langileekin lankidetza estuan. Eraikuntzarako, ebanisteria eta mihiztatze teknika konplexuak erabiltzen zituzten, eta Afrikako zurak era nobleagoan erabiltzen hasi ziren. Bioken, bilakaera garbi bat izan zuten: aurretik ikusten zen soiltasuna utzi, eta forma organiko biribilagoak, beroagoak, pop-agoak bilatzen hasi ziren. Hala, arrazionalismoaren soiltasun monotonotik ateratzen saiatu ziren, funtzionaltasuna eta erosotasuna uztartzen zituzten goi mailako altzariak sortzeko. Garai hartan, Domus eta Casabella Italiako aldizkariek iraultza domestikoa abiarazi zuten; aldizkari horiek, hain zuzen, Basterretxeak astero jasotzen zituen etxean.

Erreferentzia mundu horrek bertakotasunaren zaletasunarekin bat egin zuen. Biokeko altzariek kostaldeko herrien izenak dituzte: Orio, Zumaia, Getaria… Bermeo bulegoko mahai sendoak branka edo kai-muturra ekartzen du gogora, eta artistak zirkuluetatik eta zirkuluerdietatik abiatuz sortutako eskultura askoren antza du. Artistak translazio bat abiatu zuen, naturatik artera eta diseinu industrialera: kurbaren dinamismoa, handituz doan espirala, uhinen forma aldakorra… Garai horretan nabarmentzen dena Basterretxeak euskal nortasunaren eta kulturaren alde izan zuen konpromisoa da. Hain zuzen, Biok-eko aldi emankorrena Frankismoaren garaiko euskal kulturaren mugarri izan zen Ama Lur (1968) filmarekin batera gertatu zen.

Néstor Basterretxea, Julio Amóstegui eta Fernando Larruquert ‘Ama Lur’ pelikularen filmaketan, 1965. José Julián Bakedanoren bildumako argazkia

Oso denbora gutxian, Biok Europako diseinu feria garrantzitsuenetan agertzen hasi zen; esaterako, Koloniakoan. 1968an, Basterretxeak bere diseinu berezi eta pertsonalenaren bi aldaera diseinatu zituen. Kurpilla besaulkia Basterretxearen ideia estilistiko guztiak laburbiltzen dituen manifestu estetikoa izan zen. Altzari horrek kanp ukitua du: beso-euskarrietan sixties-etako diseinu onenen antzeko kontrakurba du. Urte berean, Biokek “BK sistema” merkaturatu zuen: etxerako eta bulegorako altzari modular bilduma.

Néstor Basterretxea Biok altzari-enpresako langileekin, Irun, 1960ko hamarkada. © Basterretxea familia

Gerora, Basterretxea hainbat prototipo aitzindariren maketa txikiak, argazkiak eta display-ak zirriborratzen hasi zen, begirada beti gerora emana. Hori izan zuen azken lekukotasuna diseinuaren munduan. Ekoizpen estandarizatuak artistari adierazmena oztopatu zion, eta Biok-etik urruntzen hasi zen.

Horrela bukatu zen diseinu industrialean izan zuen hamar bat urteko ibilbidea. Aldi hori nahikoa izan zen, hala ere, Nestor Basterretxea Espainiako estatuko diseinatzaile ohargarri eta euskal diseinu modernoaren bide-urratzaile bihurtzeko.

Bromalgae: izaki ñimiñoen iraultza erraldoia

Posted on by eki

BROMALGAE

Play Video
Hitzak: Nahia Zubeldia / Bideoa: Mito & Iker Treviño
FB
PN
X

Share 

Izaki ñimiñoaren iraultza erraldoia

Duela zenbait hamarkada, Barakaldo burdingintzaren eta industria astunaren bihotza zen, Bizkaiko Labe Garaietan burdina eta altzairua ekoizten ziren garaian. Jarduera horrek euskal ekonomia anitz bultzatu zuen; baina, aldi berean, kutsadura handia eragin zuen. Denborarekin, industria gainbehera joan zen, eta Bilbok eta inguruek eraldaketa handia bizi izan zuten: ingurumen-politika berriak eta garapen iraunkorraren aldeko proiektuak loratzen hasi ziren.

Bizkaiko Labe Garaiak 1902an sortua Barakaldon

Hain zuzen, Euskal Herrian gertatzen ari den iraultza berdea ez dator oihanetatik edo laborantzatik soilik. Itsasoko organismo ñimiño batzuk, mikroalgak, etorkizun jasangarri baterako bidea zabaltzen ari dira. Hori da Bilboko Bromalgae enpresa berritzailearen apustua: mikroalgen indarra baliatzea ingurumen-erronka handiei buru egiteko: airearen kutsadura murriztea, karbono dioxidoa xurgatzea eta energia berriztagarriak sustatzea.

Mikroalgak: itsasoko urre berdea
Txikiak izanik ere, mikroalgak “superlandareak” dira: karbono dioxidoa xurgatzeko eta oxigenoa askatzeko gaitasun handia dute, eta ezin lasterrago biderkatzen dira (egunero bikoizten edo hirukoizten dira!). Beraz, zinez emankorrak eta interesgarriak dira industriaren, elikaduraren eta energiaren arloetarako. Planeta oxigenatzen duen prozesu natural bera baliatuz, Bromalgae mikroalgek eskaintzen duten teknologia garatzen ari da, kutsadura murrizteko eta airea garbitzeko.

Adibidez, hiri kutsatuetan aire garbiagoa arnasteko, alga-zuhaitzak sortu dituzte. GarbiAir izeneko sistema horrek, mikroalgen bidez, CO₂ eta NOx gasak harrapatzen ditu. Barakaldon eta Baionan egin dituzten lehen proben arabera, emaitzak harrigarriak dira: karbono dioxidoa %30-40 eta nitrogeno oxidoak %70 apal daitezke. Baliteke, beraz, hirietako karriketan laster alga-zuhaitzak loratzen ikustea.

Baina kutsaduraren erronkak ez dira karriketara mugatzen. Industria handiek isurtzen dituzten gasak ere arazo larria dira. Hor ere, mikroalgek badute zer egin. GarbiNox sistemak, lantegietan instalatu mikroalga-erreaktoreen bidez, kutsadura iragazten du, gas toxikoak xurgatu eta aire garbiagoa botaz. Teknologia horrek, ingurumena babesteaz gain, enpresak laguntzen ditu arlo horretako araudi zorrotzak betetzen.

Mikroalgek bestelako aplikazio anitz ere badute. Horiek guziak ikertu eta ustiatu ahal izateko, Valga proiektuaren baitan, Bromalgae mikroalgak eskala industrialean ekoizten ari da. Mikroalgen aplikazioak nekazaritzatik hasi eta hondakin, osasun edo kosmetika industriaraino zabal daitezke.

Bromalgae bi egia frogatzen ari da. Batetik, hiri edo eskualde baten halabeharra alda daitekeela eta garai batez kutsatzaile zena ingurumenaren aldeko eragile nagusi bilaka daitekeela; eta, bestetik, mikroalgek aterabide praktiko eta eraginkorrak eskaintzen dituztela erronka ekologiko handiei buru egiteko.

Baina, teknologia iraultzaile horiek bideragarriak izatea ez da lan samurra eta funtsezko zenbait erronka oraino gainditzekoak dira. Ekoizpena eskala industrialera pasatzeaz gain, mikroalgen onurak ezagutarazi eta zabaltzea beharrezkoa da, bai herritarren kontzientzia pizteko, bai enpresak alternatiba jasangarrien alde bultzatzeko. Eta, enpresa pribatuez gain, politika publikoek ere lagundu behar dute, airearen kalitatea eta ingurumenaren babesa lehenetsiz.

Mikroalgen bidea etorkizunerantz
Bromalgaek erakusten du etorkizun berdeago eta jasangarriagorako bidea teknologia berritzailea eta naturaren indarra uztartzean dagoela.
Mikroalgak ez dira irtenbide miragarria, baizik eta zientziak eta ingeniaritzak kutsadura murrizteko eta ingurumena babesteko laguntzen ahal duten aukera erreal bat.

Euskal Herritik mundura, Bromalgaeren lanak agerian uzten du itsasoko organismo ñimiño horiek eragin erraldoia izan dezaketela gure planetaren osasunean. Mikroalgen potentzialaren hazia, hein handi batean, oraino lurpean dago, eta teknologia, kontzientziazioa eta araudi egokia, hiruak ezinbestekoak izanen zaizkio zuhaitz osasuntsuaren gisan garatu eta hedatzeko.

B.Lux lanparak: Ideia argitsu eta anizkunak

Posted on by eki

B.Lux lanparak: Ideia argitsu eta anizkunak

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: B.Lux
FB
PN
X

Share 

B.Lux argi enpresa Markinan sortu zen  1979an. Hastapenetik aitzindaria izan zen, testuinguru industrialean altzairugintza eta makina-tresnak baitziren nagusi.

Jatorritik beretik izan zuen jarrera berritzailea, eta tokiko fabrikazioa, diseinu paregabea eta nazioarterako soa uztartzeko gai izan zen. Betidanik, B.Lux enpresak bertako eta kalitatezko ekoizpenak izan ditu ardatz. Hamar urtean ekoizpena bikoiztu duen Gizaburuagako lantegian egiten dituzte moldatze, soldatze, pintatze eta muntaketa lanak.

Inguruetako herrietan kokatutako hainbat ekoizpen unitatek ere lanean parte hartzen dute, metalaren enbutizioa, bozelketa eta plastiko injekzioa eginez. Hala, enpresa asko eta askok ekoizpena Asiara deslokalizatzen zuten bitartean, B.lux ekoizpen osoa herrian gauzatzera tematu zen.

Guillermo Capdevilla Euskal Herriko lehen diseinatzaileetakoa, Bilboko DZ Diseinu zentroan, lankide talde batekin – 1985
Belux System bildumaren lehen katalogoaren azala – 1980

Estrategiaren muinean, diseinua
B.Luxen zutabeetako bat diseinua izan da beti. Hastapenetik, diseinatzaile bikainekin elkarlanean aritu da. 1980ko hamarkadan, Guillermo Capdevilla, Euskal Herriko diseinu industrialeko aitzindariak zabaldu zuen bidea, B.Lux-en nortasuna luzerako markatuko zuten sorkuntza berritzaileekin.

Diseinuko beste itzal handiko izen batzuk etorri ziren gibeletik; besteak beste, Jorge Pensi, Miguel Ángel Ciganda edota, berrikiago, David Abad, Stone Designs eta Tim Brauns. Horiek guziek, enpresaren babesarekin, argi intenporalak sortu zituzten, eta nazioarteko hainbat sari jaso.

Arkitektura eta kanporako proiektuak
2001etik, B.Lux enpresak arkitektura proiektu handietako argiztapen sistemak garatzen ditu, Frank O. Gehry, Patxi Mangado edota Dominique Perraultekin batera, besteak beste. Aldi berean, kanpoko argiztapenerako modeloak ere proposatzen ditu; horietako batzuek, Jon Santacoloma Kanpazar lanparak, adibidez, nazioarteko diseinu sariak jaso dituzte.

Guillermo Capdevillak 1979an diseinatutako Belux system bilduma 2019an berrargitaratua izan zen.
Aspen bilduma (Werner Aisslinger): Bi pantailako lanparak, partez argi zuzena baina zabal eta dotorea sortzen dutenak.
Belux system (Guillermo Capdevilla, 1979): lanpa artikulatu bilduma, denboran zehar zaharkitu ez eta 2019an berrargitaratu zena.

“Egun, B.Lux mundu zabaleko berrogeita hamar herrialde ingurura hedatu da”

Nazioartean erreferentzia
Egun, B.Lux mundu zabaleko berrogeita hamar herrialde ingurura hedatu da, baitaki bertako trebeziak eta munduko merkatua uztartzen. Euskal trebezia industrialak eta bertako eta mundu zabaleko diseinatzaile bikainak bateratuz, familia enpresa zena diseinuko argien alorreko erreferentzia bilakatu da.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak