Iñurri txikien indar handia
Iñurri txikien indar handia
Miren Cuerdo eta Julene Illarramendik Iñurri sortu dute, minbizia duten emakumeak taburik gabe laguntzeko. Planteamendu feministari esker, elkartearen famak laster gainditu du Gipuzkoa.
Usurbilgo egoitza argitsuan, Zumetaren kolore guztietako freskoaren aurrean, Miren eta Julene, Iñurriren sortzaileak, Madrilen lagun artean pasatu zuten asteburuko argazkiak errepasatzen ari dira. Irriak, pintxoak, Retiroko ibilaldiak… Alaitasun une sinpleak. Berezitasun batekin, hala ere: 22 urteko Leireren azken asteburua izan zen, minbizidun paziente terminala baitzen. Argazki guztietan barrez agertzen da. Ordu batzuk geroago zendu zen, hoteleko logelan, amaren eta lagun bihurtu zitzaizkion iñurrien ondoan.
“Heriotza ederra izan badaiteke, hala izan zen”, kontatu du Mirenek. Haren atzean, elkartearen kamisetetan, zentzu handiko leloa irakur daiteke: Hil arte, bizi. Horixe da Iñurriren eginkizuna: gaixo dauden emakumeak laguntzea haien burua lehenesten, agindu sozialak ahanzten eta nahi duten bezala bizitzen. Iñurri-ostiko feministak, bazterrak nahasten.
Nola sortu zen Iñurri?
Ama minbiziarekin hil zitzaidan, duela zortzi urte. 10 urtez gaixo egon zen. Ez zuen ileorderik jantzi nahi izan, bularra erakusten zuen eta gaixo ziren beste emakumeak laguntzen zituen. Hil zenean, zerbait egiteko beharra sentitu nuen, baina ez nekien zer ez nola egin.
Instagram orri bat sortu nuen, eta Mirenek idatzi zidan. Taberna batean elkartu ginen, Mirenek diseinu bat sortu zuen, eta kamisetak atera genituen. Segituan izan zuten arrakasta, eta minbizia zuten emakume asko gurekin harremanetan jarri ziren.
Askotan esaten da jendearen ahoetan bizirik diraugun bitartean, ez garela hiltzen. Hori da Iñurriren planteamendua: lehen, nire ama zegoen, haren iñurri tatuajearekin; orain, iñurri pila bat gara.
Zertan da zuen planteamendua berezia?
Hasiera batean, guregana etorri ziren emakume horiek entzun genituen; besterik gabe, entzun. Askatzailea izan zitzaien erruki astun hori gabe entzunak izatea, pertsonak bezala tratatuak izatea, eta ez paziente gisa.
Egun batez, gutako batek esan zigun gaixotasunaz hitz egiteko gure modua feminista zela. Gu ez ginen konturatu ere egin, baina hala zen. Iñurri feminista baino ezin zen izan. Horrek gaitu berezi egiten.
Zein desberdinkeria bizi dituzte emakumeek medikuntza zainketan?
Lagundu genuen lehen emakumeetako bat 29 urteko katalana zen. Ia urtebete behar izan zuten minbizia diagnostikatzeko… Bere bularrak gehiegi ukitzen zituela esaten zioten!
Egiazko desoreka dago: gizonak min batez kexatzen direnean, beti sinesten dira. Emakumeei, aldiz, beti esaten zaie estresa, antsietatea ala histeria dela! Laster ulertu genuen egoera hori aldatu beharra zegoela.
Eta diagnostikatu ondoren?
Presio estetikoa izugarria da. Esaten dizuten lehen gauza da ileordea eta protesiak non erosi, mikro-pigmentazioa non egin. Baliagarria izan daiteke, noski, baina ez da nahikoa.
Sexualitatea trabatzen dien menopausia goiztiarra bizi duten emakume gazteei inork ez die ezer erantzuten. Dohainikako zerbitzu publikoa izan beharko litzateke. Minbizia duzuenean, osa zaitezke, ala ez, hori egia da. Baina bitartean, bizitzea merezi duzu, ezta?
Eta bizi pertsonalean, minbiziak nola eragiten die emakumeei?
Cancer aldizkarian 2017an argitaratutako ikerketa baten arabera, gaixo diren emakumeen % 20,8 azkenean abandonatu egiten dira. Gizonak gaixotzen direnean, aldiz, emaztearekin konta dezakete. Gaixo diren emakumeek segitzen dute besteez arduratzen; gizonek, aldiz, ihes egiten dute. Denak zaintzen ditugu, gu geu salbu; bada garaia horrekin bukatzeko.
Dragón Cáncer zure podcastean, Olatz Mercaderrek kontatu du igerilekuko dutxetan neskatxa batek begiak bular operatutik ezin zizkiola kendu. Amak esaten zion gelditzeko, baina Olatzek neskatxari esan zion bururatzen zitzaizkion galdera guztiak egiteko. Momentu horrek argi erakusten du emakumeen gorputzetan eta gaixotasunean dauden tabuak apurtzea beharrezkoa dela, ezta?
Horrek erakusten du eremu publikoan ez dela inoiz bular operaturik ikusten! Oso garrantzitsua da Olatz bezalako pertsonak izatea, emantzipatuak eta gorputzarekin eroso sentitzen direnak. “Orbaina daukat, ez dut gehiago bularrik, eta zer?” Eta jendeak galdetzen dionean: “Nola egingo duzu udan, soinekoekin?”, erantzuten du: “Zer bada, soinekoak korrika ihes egingo al du?”
Hezkuntzan lan handia dago egiteko, eta ez bakarrik haurrekin, baizik eta denekin. Horrela sortu zen egutegien ideia.
“Iñurriek aktibo sentitzea maite dute: laguntzen ditugu, baina gero haiek beste emakume batzuk laguntzen dituzte, haien iraultzatxoa egiten dute.”
Nola laguntzen dute egutegiek eta zuen lanak, oro har, gorputzaz berriz jabetzen?
Bular bat kendu behar dela esaten dizutenean, proposatzen dizuten lehen gauza da berreraikitzeko hitzordua hartzea. Eta ezezkoa ematen dutenek, gehienetan, kanpoko protesia ezartzen dute. Helburua beti bera da: ezkutatzea.
Askok uste dute bular bat berregitean, lehen bezalakoa dela, titiburuarekin, hasierako itxurarekin. Baina egia bestelakoa da. Eta ikerketa batzuek erakusten dute protesiek berriz gaixotzeko arriskua areagotzen dutela. Hobeto sentitzeko berreraikitzea erabakitzen duten emakumeak ulertzen ditugu, noski. Salatzen duguna da ez zaizkiela aukera guztiak aipatzen, ezta bakoitzaren ondorioak ere. Guk, emakumeei boterea eman nahi diegu. Kemen handia behar delako zaurgarrien zauden momentuan ezetz esateko…
Osasun sistemak ematen ez duen zer proposatzen duzue zuek?
Helburua da sare bat sortzea. Lehen harremana gurekin egiten da, baina gero emakumeak gauza bera bizi izan dutenekin harremanetan jartzen ditugu. Gauza berak bizi ditugunean, hobeto ulertzen dugu elkar. Tribu handi bat gara: 220 emakume (eta gizon bat!).
Talde terapiak ere martxan jarri ditugu, psikologo batekin. Helburua da tratamenduaren ondoko aldian laguntzea. Izan ere, momentu horretan, badirudi zoriontsu izan beharko zenukeela, baina gaizki sentitzen zara: beldurra, gorputz aldaketa… Hori inork ez du aipatzen.
Zergatik da kolektiboa hain garrantzitsua?
Iñurriek aktibo sentitzea maite dute: laguntzen ditugu, baina gero haiek beste emakume batzuk laguntzen dituzte, eta haien iraultzatxoa egiten dute. Elkartearen lehen proiektuak haien ekimenez abiatu ziren!
Minbizia duzunean, badirudi fabrika batera sartzen zarela: zinta garraiatzaile batean jartzen zaituzte, eta hor zoaz aurrera, kimiotik erradiora, objektua bezala erabilia. Gurekin, ez zara zenbaki bat. Paziente aktiboa zara, baduzu zereginik.
Iñurriren espiritua adierazten duen momentu bat kontatuko diguzu?
Erretiro batean, emakume nahiko lotsati bat lepo altuko jertse batekin etorri zen. Kanpoko protesia beti soinean zuen, min egiten zion arren (azalean oinatza zuen). Bigarren egunean, argazki saio bat antolatu genuen. Bakoitza nahi zuen bezala ager zitekeen. Hura gorputz-enborra biluztuta jarri zen, aske. Momentu horietan, sentitzen duzu balio handiko zerbait egin duzula.
Diagnostikoa izan berri duen norbaiti zer esango zenioke?
Hor gaudela. Tribu bat daukazunean, dena errazagoa da. Kaka hor dago, baina elkarrekin, kaka ez da hain kaka zaharra.
