Liburu bat, naturaren edertasunaren goresle

Posted on 27 March 202515 April 2025 by eki

Liburu bat, naturaren edertasunaren goresle

Ekimenak, Gipuzkoa, Tokiak

Hitzak: Nahia Zubeldia Argazkiak: Lur Garden

Lur Garden liburuan, Iñigo Segurolak kontatzen du Oiartzungo haranean hamar urtez moldatu duen “lorategien lorategia” nola sortu zen.

Baina lorezaina gabe lorategia ez denez ezer, liburuan euskal paisaia-antolatzailearen nortasuna ere anitz ageri da. Goazen natura aske eta menderagaitzean ordena eta edertasuna bilatzen duen gizona ezagutzera.

Haurra zenean, Iñigo Segurola eskola ateraldi bakoitzean loreak biltzen dituzten haur horietakoa zen. Handitan “zuhaitzei buruzko liburuak” idatziko zituela esaten zuen. Landare zale handia zen, eta ongi kontatzen du zer zirrara eragiten zion sabelean, zientzia klaseetan, kotoi hezean gordetako haziak azkenean hazten ikusteak.

Zenbait hamarkada geroago, Euskal Herrian parerik ez duen lorategia sortu zuen. Horrez gain, Lur Garden liburua argitaratu du; hots, bere haur-ametsetako “zuhaitzei buruzko liburua”.

“Beti esaten dut lorategi hau boskiak adoptatzea bezala izan dela: bat lo dagoenean, bestea negarrez hasten da, beste bat kontrolaezin bihurtzen da eta abar” – Iñigo Segurola

Lur Garden: 10 urteko genesia paperean bildurik
Lur Garden Oiartzungo haran txiki batean bihotzean dagoen 16 gaikako lorategi multzoa da, bi hektareako “lorategien lorategia”. Batzuen ustez, baliteke paradisuak antzeko itxura izatea. Baina, Iñigo Segurolak eta Juan Iriarte partaideak lursaila aurkitu zutenean, duela hamar urte, Sarobe errekaren bazterrean behi zenbait bazkatzen zituen pentzea besterik ez zen.

Ikusmen handiko bi paisaia-antolatzaile gipuzkoarrek 1994az geroztik Lur Paysajistak estudioa zeramaten, eta lekuaz maitemindu ziren. Erostea erabaki zuten, bertan haien artea inongo oztoporik gabe esperimentatu ahal izateko.

Liburuko orrietan, Segurolak proiektuaren urratsak aurkezten ditu. Adibidez, azaltzen du nola sortu zen lorategi zuzenak egin ordez biribilak egitearen ideia: Juan Iriarteren arraultza frijitu marrazki batetik jalgi zen. Lursailean atzeman zituzten metalezko uztaiek inspiraturik, Iriartek marraztu zituen lorategiak ez ziren eraikin baten jarraipena, baizik eta natura beteko uhartetxo libreak.

Argazkiak Segurolak berak eta Clair Takacs, Marta Etxebarria eta Unai Bellami argazkilariek eginak dira. Lorategietako gune kontrastatuetan barna bidaiatzera eramaten gaituzte. Ureko landarerik gabeko urmael baten inguruan soiltasunez antolatuta dagoen ispiluen lorategitik has gaitezke, adibidez, eta bitxikerien lorategi koloretsu eta jorian bukatu.

Baratze bat nahi deizüet egin
Lur Garden liburua bi zatitan antolatua da: lorezaina eta lorategia. Izan ere, Segurolarentzat, bien arteko harremana erraietakoa da. “Beti esaten dut lorategi hau boskiak adoptatzea bezala izan dela: bat lo dagoenean, bestea negarrez hasten da, beste bat kontrolaezin bihurtzen da eta abar”, kontatu du. Sorkuntza horren lehen zortzi urteetan, obsesio harremana izan zen; berak onartzen duenez, bere burua ahantzi eta “hondoa ukitzeraino”. Lorategia, harentzat, haurra bezalakoa da: gurasoa behar du, betidanik eta betiko.

Elkarren arteko menpekotasunetik ateratzeko, yoga eta meditazioa izan ditu bide bakarrak. Horiei esker, bere burua berreraiki ahal izan du. Geroztik, Sortzaile baino, landare eta animaliaz beteriko lorategi bizi horien behatzailetzat dauka bere burua. Azkenean, aitarik gabe ere ederki bizi baitira lorategi-haurrak.

Lur Garden liburua hemen erosten ahal duzue!

“Ombuaren Itzala”: Otaño bertsolaria argitara

Posted on 3 February 202515 April 2025 by eki

“Ombuaren Itzala”:

Otaño bertsolaria argitara

Artxiboa, Gipuzkoa, Kultura, Orain, Profilak

Hitzak: Nahia Zubeldia Argazkiak: Ombuaren hitzala

Auzolanean oinarrituz, Otañok euskal kulturan utzi zuen ondarea herriari itzuli diote.

“Ombuaren Itzala” Patxi Biskert aktore eta zinemagileak zuzendu filma da, Pello Mari Otaño Barriola (Zizurkil 1857 – Rosario, Argentina 1910) bertsolari eta poetaren bizitza eta lana ezagutarazteko helburua duena.

Otañok euskal kulturan toki garrantzitsua izan zuen, baina denbora iragan ahalak, bere figura ahanzturan erori zen. Eguzki Art Zinema ekoiztetxearen filmak haren memoria berreskuratu eta belaunaldi berriei helarazi nahi die.

Proiektuaren jatorria eta garapena
Patxi Biskert aspalditik ari da “Ombuaren Itzala” filma aurrera ateratzeko lanean. Finantzaketa lortzeko, auzolan erraldoi bat bultzatu zuen, herritarren, udalerrien, kultur elkarteen eta hezkuntza sarearen laguntzarekin. Erakundeen laguntzari eta herritarrek aurretik erosi sarrerei esker, proiektuak aitzina egin du; 2024ko azarotik Euskal Herrian barna proiektatzen ari dira.

Filmaren edukia eta argumentua
Filma 1889 eta 1910 urteen artean kokatzen da, Otañoren urte emankorrenetan. Garai hartan, Otañok Argentinara emigratu zuen familiarekin. Bertan, bertso eta olerki ugari sortu zituen, eta euskal diasporaren artean ezagun egin zen. Ombua, Argentinako panpan hazten den zuhaitza, Otañoren lan ezagunenetako baten inspirazio iturria izan zen, eta erbesteratuaren nostalgiaren sinbolo bilakatu zen.

“Ombuaren Itzala filmak gure memoria kolektiboa elikatu du, Pello Mari Otañoren figura eta euskal kulturari egin zion ekarpena berreskuratuz eta agerian emanez.”

Ekoizpena eta banaketa
Filma Zizurkilen eta Argentinan grabatu zuten, Otañoren bizileku nagusietan. 2024ko azaroaren 30ean, Zizurkilgo San Millan elizan egin zuten aurrestreinaldia, Biskert zuzendaria, Joseba Usabiaga aktore nagusia eta beste hainbat aktore eta eragile bertan zirela.

Orain, filma Euskal Herriko hainbat herritan proiektatzen ari dira. Oraingoz proiekzio egun finkorik ez izan arren, Ipar Euskal Herrian ere ikusterik izanen dela espero dezagun. Filmaren eremua ez da zinema aretoetara mugatuko. Izan ere, auzolanaren esker on gia, Euskal Herriko bestelako zenbait gunetan proiektatzea eta eskoletan ustiatu ahal izatea proiektuaren parte ziren hasieratik.

Ombuaren Itzala filmak gure memoria kolektiboa elikatu du, Pello Mari Otañoren figura eta euskal kulturari egin zion ekarpena berreskuratuz eta agerian emanez. Auzolanaren bidez egin dokumentalak, gainera, euskal kulturaren ondarea bizirik mantentzeko orduan komunitatearen indarra eta elkarlana erakutsi ditu.

Honela idatzi zuen Otañok:

Ama euskerak hau esan zidan
jarririk begi alaiak.
Horregatikan nakar honera
berari lagundu nahiak.
Gutxi nezake, oso txikiak
dira nik dauzkadan gaiak,
bainan pozkiroz egingo ditut
gauak, egun, aste, jaiak;
leku pixka bat Euskal Herrian
eskatzeizuet anaiak.

Patxi Biskerti, Eguzki Art Zinemari eta euskal eragile eta herritarrei esker, lekua bermatua du, egun ere, Euskal Herri kutunean.

Loreak mendian gabardina: euskal loreak mundu zabalera

Posted on 24 January 202515 April 2025 by eki

Loreak mendian gabardina: euskal loreak mundu zabalera

Design, Gipuzkoa, Moda, Objetuak

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: Loreak Mendian

1992an, Xabi Zirikiain donostiarra sorterrira itzuli zen, mekanikako ingeniaritza ikasketak bukatu eta urte sabatikoa Atlantikoan gaindi eta Indian iragan ondoren.

Esperientzia horiek gogoberoturik, gipuzkoar gaztea Loreak Mendian hitzak zeramatzaten nikiak diseinatzen hasi zen. 1995ean, Victor Serna lagunarekin, Donostiako portuan saltegitxo bat irekitzea erabaki zuen. Xabik jantziak marrazten zituen, eta Victorrek, berriz, saltzen. Haien markan, estilo hiritarra eta naturarekiko hurbiltasuna uztartu zituzten.

Donostiako portuko saltegi historikoa.

Mendian zein hirian nagusi
Euskal Herrian, laster bihurtu zen Loreak Mendian saihestezin. Euskal hiritar gazte guztiei ikusten zitzaizkien soinean lore handiz apaindutako jertse txanodunak; bai hegoaldean, bai iparraldean. Markak jantzi unisexak proposatzen zituen, uneko kultur edo jendarte gertakarietan inspiratuak. 2011n, enpresak hamabi saltoki eta hirurogei langile zituen.

Estilo mudantza
2015ean, Loreak Mendian markak norabidea aldatu zuen. Surfwear eta streetwear arteko estiloa utzi, eta bilduma sofistikatuagoak sortu zituen. Estiloa grafikoa eta dotorea bihurtu zen, baina jatorrizko balioei uko egin gabe: sormen ahalmena, lurraldeko sustraiak eta unibertsaltasuna zaintzen segitu zuen. Nonbait, marka helduarora iritsi zen; eta Ura gabardina bilakaera horren adierazle ezin hobea da.

“Kolore neutroetan ala elektrikoetan egindako gabardina markaren funtsezko produktu bihurtu zen”

Iturri zaharretik Ura gabardina
Euskal Herriko klima euritsuak inspiratu zuen Ura gabardina. Grafismo dotore eta minimalistako jantzia Britainiako kotoi txirikordatuzko ehun iragazgaitzezkoa da, eta urari sartzea eragotzi arren, ez ditu euritakoek izan ohi dituzten dirdira eta busti itxura. Kolore neutroetan ala elektrikoetan egindako gabardina markaren funtsezko produktu bihurtu zen, eta hala segitzen du orain ere.

Lau haizeetara
Gaur egun, Loreak Mendian markak nazioartean ere lekua egin du eta talde handiengana hurbildu da. Hala, 2019an, Ternuarekin bat egin zuen; azken hori kirol ehun eta ekipamenduetan berezitua da, eta mundu zabalean kontzientzia ekologikoa hedatzera ahalegintzen da. Loreak Mendian 50 herrialdetan dago orain, eta segitzen du erroetatik edanez adarrak luzatzen.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak

Orbea, armetatik bizikletara

Posted on 15 January 202515 April 2025 by eki

Orbea, armetatik bizikletara

Gipuzkoa, Objetuak

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: Orbea

Orbea Hermanos-en jatorrizko entseina, enpresaren inizialak daramatzana. Mundu osoko arma ugaritan grabatua da.

Bi gurpileko bihurgunea
1926an, enpresak bihurgune erradikala hartu zuen, itzaletik argira, armetatik bizikletetara. Joera Eibarren zabaldu zen: armagintzaren bihotz historikoa zena bizikleta fabrikazioaren gune nagusi bihurtu zen. Orbea baino lehen, BH izan zen trantsizio horretan aitzindaria, 1923an. Orbeak, aldiz, jarduera bitan zatitu zuen: Orbea y Compañia Eibarren gelditu zen, eta bizikletetara dedikatu; Hijos de Orbea, aldiz, Gasteizen kokatu zen, eta kartutxoak ekoizten segitu zuen.

Aldi berean, txirrindularitza asko garatu zen inguruetan. 1910ean, Eibarren, Eibar-Elgoibar-Eibar lasterketa antolatu zuten lehen adiz; hots, Espainiako lehen itzulia baino 25 urte lehenago.

“Eskualdean bizikleta zale asko zirenez, jarduera ongi garatu zen”

Kooperatiba hauspo
Abiada arrakastatsua izan arren, 1960ko hamarkadan Orbeak krisi bat bizi izan zuen. 1969an, galbidean zegoen. Enpresako langileek salbatu zuten, berreskuratu eta kooperatiba bihurtuz. Eredu horri esker, abiadura aldatu ahal izan zuten. 1975ean, lantegia Mallabiara mugitu zen, eta txirrindularitza profesionalean are gehiago inplikatu zen, bere taldea sortuz.

Berrikuntza beti xede
Geroztik, Orbeak maldan gora segitu du. Orain, orotariko bizikletak ekoizten ditu: lasterketarakoak, mendikoak, triatloirakoak eta hirikoak, baita bizikleta elektrikoak, kaskoak eta beste hainbat osagarri ere. Arlo bakoitzean, markak bizikleta pertsonalizagarriak proposatzen ditu. Orca, esaterako, bideko bizikleta arin-arina da; kableatu integratua eta 833 g-ko koadroa ditu. Modelo hori teknikotasunaren eta dotoretasunaren arteko orekaren adibide ezin hobea da.

Munduaren zela gainean
Orbeak mundu osoan ditu adarrak (Estatu Batuetan, Frantzian, Alemanian, Australian etab.), eta txirrinduen arloko eragile saihestezina da. Egiten duen guztia Mallabian diseinatzen segitzen du, trebetasuna eta berrikuntza uztartuz, beti gailur berriak helburu.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak

Sancheski, europako lehen skate-a

Posted on 10 January 202515 April 2025 by joseba

Sancheski, europalo lehen skate-a

Design, Gipuzkoa, Kirola, Objetuak

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: Mito

Sancheski euskal gurpildun taulatxoak ez du Atlantikoaz beste aldeko lagunen jelos izaterik. Familia irundar baten eskutik, irristatze kirolen uhina hiriraino ekarri zuen.

1964an, surf taulak Euskal Herriko kostaldeko hondartzetan asko zabaltzen ari zirela, beste taula mota bat iritsi zen Biarritzeko aireportura. Roll-surf edo espaloietan surfatzeko taula Kaliforniatik etorri zen, eskualdeko hiri guneak ezagutzera. Zaleei uhinik gabeko egunetan ere irristatzeko aukera eman zien. Iraultzatxo bat bidean zen.

Elurretik asfaltora
Gertakariak irungo familia bati berehala piztu zion arreta. Sancheztarrek eski eta kirol ekipamendu enpresa zuten, 1934tik, eta gero eta gehiago kostatzen ari zitzaien produktuak saltzea, Frantziako eta Austriako marken lehia zela-eta. 1966an, aitak jarduera aniztea erabaki zuen. Sancheskik tresnak egokitu zituen, malda elurtuetatik at hiriko patarretan behera ere lerra zitezkeen taulak diseinatzeko.

Baina jarduera berria sustatu beharra zegoen, Europan hastapenetan baizik ez baitzen. Sanchez anaiek Sancheski Team sortu zuten eta Espainian eta Frantzian barna ibili ziren, ikastetxeetan eta hartu nahi zituzten beste hainbat egituratan skate erakustaldiak proposatzen.

Europan aitzindari
Europako lehen irristailu marka sortu zen. Skateboard modelo guztiak gai berez eginak ziren: zur trinkozko oinarri bati ardatz bat eta patin gurpilak itsasten zizkioten. Gerora, kontratxapatu arkutuzko eta beira-zuntzezko taulak iritsi ziren, baita polietilenozkoak ere, “top naranja” modeloa kasu. Modelo hori laster erreferentzia bihurtu zen, 1970eko hamarkadan, izena aldatu eta El Sancheski deitzeraino.

Sancheski team, skate erakustaldi batean – 1978

“Kontinenteko lehen skateparkea Donibane Lohizunen eraiki zuten, 1977an.”

Fama ziztu bizian gora
Berandu gabe, taulari hobekuntza teknikoak gehitu zizkioten; adibidez, 1973an, uretanozko gurpilak. Benetako iraultza izan zen. Iraunkorragoa izateaz gain, bideari hobe eusten zion; horri esker, skate fenomenoak bat-batean gora egin zuen, eta nazioarteko bihurtu zen. Euskal Herritik Europa osora zabaldu zen lehenik. Kontinenteko lehen skateparkea Donibane Lohizuneko Erromardie auzoan eraiki zuten, 1977an. Ondotik, Getxon, Gernikan eta beste herri askotan ere eraiki zituzten, skate zaleak erakartzeko.

Sancheski tokiko beste marka askoren inspirazio iturri izan da. Eta sancheztarren belaunaldi berriari esker, enpresak beti taula hobeak eta berritzaileagoak sortzen ditu. Azken sorkuntza surf-skatea da. Markaren berrogeita hamargarren urteurrenaren karietara aurkeztu zuten, 2016an. Ardatz malguagoa duenez, horren gainean, surfean egiten diren figuren antzekoak hirian egin daitezke. Sancheztarrentzat, beraz, badirudi itsasoko urak ez direla handiegiak.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak

Category: Gipuzkoa

Liburu bat, naturaren edertasunaren goresle