Iñurri txikien indar handia

Iñurri txikien indar handia

Hitzak: Manuela Estel / Argazkiak: Andoni Beristain
FB
PN
X

Share 

Miren Cuerdo eta Julene Illarramendik Iñurri sortu dute, minbizia duten emakumeak taburik gabe laguntzeko. Planteamendu feministari esker, elkartearen famak laster gainditu du Gipuzkoa.

Usurbilgo egoitza argitsuan, Zumetaren kolore guztietako freskoaren aurrean, Miren eta Julene, Iñurriren sortzaileak, Madrilen lagun artean pasatu zuten asteburuko argazkiak errepasatzen ari dira. Irriak, pintxoak, Retiroko ibilaldiak… Alaitasun une sinpleak. Berezitasun batekin, hala ere: 22 urteko Leireren azken asteburua izan zen, minbizidun paziente terminala baitzen. Argazki guztietan barrez agertzen da. Ordu batzuk geroago zendu zen, hoteleko logelan, amaren eta lagun bihurtu zitzaizkion iñurrien ondoan.

“Heriotza ederra izan badaiteke, hala izan zen”, kontatu du Mirenek. Haren atzean, elkartearen kamisetetan, zentzu handiko leloa irakur daiteke: Hil arte, bizi. Horixe da Iñurriren eginkizuna: gaixo dauden emakumeak laguntzea haien burua lehenesten, agindu sozialak ahanzten eta nahi duten bezala bizitzen. Iñurri-ostiko feministak, bazterrak nahasten.

Nola sortu zen Iñurri?

Ama minbiziarekin hil zitzaidan, duela zortzi urte. 10 urtez gaixo egon zen. Ez zuen ileorderik jantzi nahi izan, bularra erakusten zuen eta gaixo ziren beste emakumeak laguntzen zituen. Hil zenean, zerbait egiteko beharra sentitu nuen, baina ez nekien zer ez nola egin.

Instagram orri bat sortu nuen, eta Mirenek idatzi zidan. Taberna batean elkartu ginen, Mirenek diseinu bat sortu zuen, eta kamisetak atera genituen. Segituan izan zuten arrakasta, eta minbizia zuten emakume asko gurekin harremanetan jarri ziren.

Askotan esaten da jendearen ahoetan bizirik diraugun bitartean, ez garela hiltzen. Hori da Iñurriren planteamendua: lehen, nire ama zegoen, haren iñurri tatuajearekin; orain, iñurri pila bat gara.

Zertan da zuen planteamendua berezia?

Hasiera batean, guregana etorri ziren emakume horiek entzun genituen; besterik gabe, entzun. Askatzailea izan zitzaien erruki astun hori gabe entzunak izatea, pertsonak bezala tratatuak izatea, eta ez paziente gisa.

Egun batez, gutako batek esan zigun gaixotasunaz hitz egiteko gure modua feminista zela. Gu ez ginen konturatu ere egin, baina hala zen. Iñurri feminista baino ezin zen izan. Horrek gaitu berezi egiten.

 

Zein desberdinkeria bizi dituzte emakumeek medikuntza zainketan?

Lagundu genuen lehen emakumeetako bat 29 urteko katalana zen. Ia urtebete behar izan zuten minbizia diagnostikatzeko… Bere bularrak gehiegi ukitzen zituela esaten zioten!

Egiazko desoreka dago: gizonak min batez kexatzen direnean, beti sinesten dira. Emakumeei, aldiz, beti esaten zaie estresa, antsietatea ala histeria dela! Laster ulertu genuen egoera hori aldatu beharra zegoela.

Eta diagnostikatu ondoren?

Presio estetikoa izugarria da. Esaten dizuten lehen gauza da ileordea eta protesiak non erosi, mikro-pigmentazioa non egin. Baliagarria izan daiteke, noski, baina ez da nahikoa.

Sexualitatea trabatzen dien menopausia goiztiarra bizi duten emakume gazteei inork ez die ezer erantzuten. Dohainikako zerbitzu publikoa izan beharko litzateke. Minbizia duzuenean, osa zaitezke, ala ez, hori egia da. Baina bitartean, bizitzea merezi duzu, ezta?

 

Eta bizi pertsonalean, minbiziak nola eragiten die emakumeei?

Cancer aldizkarian 2017an argitaratutako ikerketa baten arabera, gaixo diren emakumeen % 20,8 azkenean abandonatu egiten dira. Gizonak gaixotzen direnean, aldiz, emaztearekin konta dezakete. Gaixo diren emakumeek segitzen dute besteez arduratzen; gizonek, aldiz, ihes egiten dute. Denak zaintzen ditugu, gu geu salbu; bada garaia horrekin bukatzeko.

Dragón Cáncer zure podcastean, Olatz Mercaderrek kontatu du igerilekuko dutxetan neskatxa batek begiak bular operatutik ezin zizkiola kendu. Amak esaten zion gelditzeko, baina Olatzek neskatxari esan zion bururatzen zitzaizkion galdera guztiak egiteko. Momentu horrek argi erakusten du emakumeen gorputzetan eta gaixotasunean dauden tabuak apurtzea beharrezkoa dela, ezta?

Horrek erakusten du eremu publikoan ez dela inoiz bular operaturik ikusten! Oso garrantzitsua da Olatz bezalako pertsonak izatea, emantzipatuak eta gorputzarekin eroso sentitzen direnak. “Orbaina daukat, ez dut gehiago bularrik, eta zer?” Eta jendeak galdetzen dionean: “Nola egingo duzu udan, soinekoekin?”, erantzuten du: “Zer bada, soinekoak korrika ihes egingo al du?”
Hezkuntzan lan handia dago egiteko, eta ez bakarrik haurrekin, baizik eta denekin. Horrela sortu zen egutegien ideia.

“Iñurriek aktibo sentitzea maite dute: laguntzen ditugu, baina gero haiek beste emakume batzuk laguntzen dituzte, haien iraultzatxoa egiten dute.”

Nola laguntzen dute egutegiek eta zuen lanak, oro har, gorputzaz berriz jabetzen?

Bular bat kendu behar dela esaten dizutenean, proposatzen dizuten lehen gauza da berreraikitzeko hitzordua hartzea. Eta ezezkoa ematen dutenek, gehienetan, kanpoko protesia ezartzen dute. Helburua beti bera da: ezkutatzea.

Askok uste dute bular bat berregitean, lehen bezalakoa dela, titiburuarekin, hasierako itxurarekin. Baina egia bestelakoa da. Eta ikerketa batzuek erakusten dute protesiek berriz gaixotzeko arriskua areagotzen dutela. Hobeto sentitzeko berreraikitzea erabakitzen duten emakumeak ulertzen ditugu, noski. Salatzen duguna da ez zaizkiela aukera guztiak aipatzen, ezta bakoitzaren ondorioak ere. Guk, emakumeei boterea eman nahi diegu. Kemen handia behar delako zaurgarrien zauden momentuan ezetz esateko…

 

Osasun sistemak ematen ez duen zer proposatzen duzue zuek?

Helburua da sare bat sortzea. Lehen harremana gurekin egiten da, baina gero emakumeak gauza bera bizi izan dutenekin harremanetan jartzen ditugu. Gauza berak bizi ditugunean, hobeto ulertzen dugu elkar. Tribu handi bat gara: 220 emakume (eta gizon bat!).

Talde terapiak ere martxan jarri ditugu, psikologo batekin. Helburua da tratamenduaren ondoko aldian laguntzea. Izan ere, momentu horretan, badirudi zoriontsu izan beharko zenukeela, baina gaizki sentitzen zara: beldurra, gorputz aldaketa… Hori inork ez du aipatzen.

Zergatik da kolektiboa hain garrantzitsua?

Iñurriek aktibo sentitzea maite dute: laguntzen ditugu, baina gero haiek beste emakume batzuk laguntzen dituzte, eta haien iraultzatxoa egiten dute. Elkartearen lehen proiektuak haien ekimenez abiatu ziren!

Minbizia duzunean, badirudi fabrika batera sartzen zarela: zinta garraiatzaile batean jartzen zaituzte, eta hor zoaz aurrera, kimiotik erradiora, objektua bezala erabilia. Gurekin, ez zara zenbaki bat. Paziente aktiboa zara, baduzu zereginik.

Iñurriren espiritua adierazten duen momentu bat kontatuko diguzu?

Erretiro batean, emakume nahiko lotsati bat lepo altuko jertse batekin etorri zen. Kanpoko protesia beti soinean zuen, min egiten zion arren (azalean oinatza zuen). Bigarren egunean, argazki saio bat antolatu genuen. Bakoitza nahi zuen bezala ager zitekeen. Hura gorputz-enborra biluztuta jarri zen, aske. Momentu horietan, sentitzen duzu balio handiko zerbait egin duzula.

Diagnostikoa izan berri duen norbaiti zer esango zenioke?

Hor gaudela. Tribu bat daukazunean, dena errazagoa da. Kaka hor dago, baina elkarrekin, kaka ez da hain kaka zaharra.

Bromalgae: izaki ñimiñoen iraultza erraldoia

BROMALGAE

Play Video
Hitzak: Nahia Zubeldia / Bideoa: Mito & Iker Treviño
FB
PN
X

Share 

Izaki ñimiñoaren iraultza erraldoia

Duela zenbait hamarkada, Barakaldo burdingintzaren eta industria astunaren bihotza zen, Bizkaiko Labe Garaietan burdina eta altzairua ekoizten ziren garaian. Jarduera horrek euskal ekonomia anitz bultzatu zuen; baina, aldi berean, kutsadura handia eragin zuen. Denborarekin, industria gainbehera joan zen, eta Bilbok eta inguruek eraldaketa handia bizi izan zuten: ingurumen-politika berriak eta garapen iraunkorraren aldeko proiektuak loratzen hasi ziren.

Bizkaiko Labe Garaiak 1902an sortua Barakaldon

Hain zuzen, Euskal Herrian gertatzen ari den iraultza berdea ez dator oihanetatik edo laborantzatik soilik. Itsasoko organismo ñimiño batzuk, mikroalgak, etorkizun jasangarri baterako bidea zabaltzen ari dira. Hori da Bilboko Bromalgae enpresa berritzailearen apustua: mikroalgen indarra baliatzea ingurumen-erronka handiei buru egiteko: airearen kutsadura murriztea, karbono dioxidoa xurgatzea eta energia berriztagarriak sustatzea.

Mikroalgak: itsasoko urre berdea
Txikiak izanik ere, mikroalgak “superlandareak” dira: karbono dioxidoa xurgatzeko eta oxigenoa askatzeko gaitasun handia dute, eta ezin lasterrago biderkatzen dira (egunero bikoizten edo hirukoizten dira!). Beraz, zinez emankorrak eta interesgarriak dira industriaren, elikaduraren eta energiaren arloetarako. Planeta oxigenatzen duen prozesu natural bera baliatuz, Bromalgae mikroalgek eskaintzen duten teknologia garatzen ari da, kutsadura murrizteko eta airea garbitzeko.

Adibidez, hiri kutsatuetan aire garbiagoa arnasteko, alga-zuhaitzak sortu dituzte. GarbiAir izeneko sistema horrek, mikroalgen bidez, CO₂ eta NOx gasak harrapatzen ditu. Barakaldon eta Baionan egin dituzten lehen proben arabera, emaitzak harrigarriak dira: karbono dioxidoa %30-40 eta nitrogeno oxidoak %70 apal daitezke. Baliteke, beraz, hirietako karriketan laster alga-zuhaitzak loratzen ikustea.

Baina kutsaduraren erronkak ez dira karriketara mugatzen. Industria handiek isurtzen dituzten gasak ere arazo larria dira. Hor ere, mikroalgek badute zer egin. GarbiNox sistemak, lantegietan instalatu mikroalga-erreaktoreen bidez, kutsadura iragazten du, gas toxikoak xurgatu eta aire garbiagoa botaz. Teknologia horrek, ingurumena babesteaz gain, enpresak laguntzen ditu arlo horretako araudi zorrotzak betetzen.

Mikroalgek bestelako aplikazio anitz ere badute. Horiek guziak ikertu eta ustiatu ahal izateko, Valga proiektuaren baitan, Bromalgae mikroalgak eskala industrialean ekoizten ari da. Mikroalgen aplikazioak nekazaritzatik hasi eta hondakin, osasun edo kosmetika industriaraino zabal daitezke.

Bromalgae bi egia frogatzen ari da. Batetik, hiri edo eskualde baten halabeharra alda daitekeela eta garai batez kutsatzaile zena ingurumenaren aldeko eragile nagusi bilaka daitekeela; eta, bestetik, mikroalgek aterabide praktiko eta eraginkorrak eskaintzen dituztela erronka ekologiko handiei buru egiteko.

Baina, teknologia iraultzaile horiek bideragarriak izatea ez da lan samurra eta funtsezko zenbait erronka oraino gainditzekoak dira. Ekoizpena eskala industrialera pasatzeaz gain, mikroalgen onurak ezagutarazi eta zabaltzea beharrezkoa da, bai herritarren kontzientzia pizteko, bai enpresak alternatiba jasangarrien alde bultzatzeko. Eta, enpresa pribatuez gain, politika publikoek ere lagundu behar dute, airearen kalitatea eta ingurumenaren babesa lehenetsiz.

Mikroalgen bidea etorkizunerantz
Bromalgaek erakusten du etorkizun berdeago eta jasangarriagorako bidea teknologia berritzailea eta naturaren indarra uztartzean dagoela.
Mikroalgak ez dira irtenbide miragarria, baizik eta zientziak eta ingeniaritzak kutsadura murrizteko eta ingurumena babesteko laguntzen ahal duten aukera erreal bat.

Euskal Herritik mundura, Bromalgaeren lanak agerian uzten du itsasoko organismo ñimiño horiek eragin erraldoia izan dezaketela gure planetaren osasunean. Mikroalgen potentzialaren hazia, hein handi batean, oraino lurpean dago, eta teknologia, kontzientziazioa eta araudi egokia, hiruak ezinbestekoak izanen zaizkio zuhaitz osasuntsuaren gisan garatu eta hedatzeko.

Notox: lehen surf taula ekologikoak

Notox: Lehen surf taula ekologikoak

Hitzak: Naia Zubeldia / Argazkiak: Mito & Notox
FB
PN
X

Share 

Pierre Pomiers eta Benoît Rameix robotika enpresa batean lankide ziren, eta bereziki, surf zale amorratuak ziren.

Naturarekin egiazki dantzan
XXI. mende hasieran, surfaren aurpegi iluna argitara atera zen: naturaren bihotzean gertatu arren, ingurumenari kalte handia eragiten dio. Hala, 3 kg-ko taula egiteak 6 kg hondakin arriskutsu sortzen ditu, eta fabrikaziorako behar diren materialek batez beste 9 000 km-ko bidea egiten dute.

Pierre Pomiers eta Benoît Rameix robotika enpresa batean lankide ziren, eta bereziki, surf zale amorratuak ziren. Egoeraz ohartu zirenean, zerbait egin behar zela erabaki zuten.

Esan eta egin: 2006an, Angelun, Notox tailer berritzailea sortu zuten. Ahalegin guztiak egin zituzten ingurumena zaintzeko eta artisauen osasuna zaintzeko: zarata murriztu, airea tratatu, gai kutsakorrak iturritik xurgatu, azetonaren ordez disolbatzaile lurrunkorrak erabili eta hondakinak eta partikula finak bereizi.

Olatuetan aitzindari
2010ean, Notoxek liho zuntzezko lehen taula ekologikoa diseinatu zuen. Muinean, poliestireno birziklatua dakar, jatorri biologikoko epoxi erretxinaz estalia (%56 landare jatorrikoa). Hala, aztarna ekologiko txikiagoa du: materialak askoz hurbilagotik ekartzen dituzte (700 km) eta taula bakoitzak eragiten dituen 4 kg hondakinen %75 birziklatzen dira. Gainera, liho zuntzak taulari gaitasun bikainak bermatzen dizkio. Izan ere, oso arina izateaz gain, bibrazioak hobeto xurgatzen ditu..

Kortxozko taula baten leunketa

“Teknikotasuna, ardura ekologikoa eta neurrizko prezioak uztartuz, surfaren ikuspegi berri bat gorpuzten du Notoxek.”

Kortxoaren iraultza
2016an, hiru urtez ikertu ondoren, Notoxek surflari hasiberriak eta tartekoak ere bereganatu zituen, kortxozko taula bati esker. Materiala fidagarria da, kolpeei ongi aurre egiten die eta, irristagaitza denez, ez du argizari beharrik. Taula horrek ere arrakasta ederra izan zuen: egun, markaren ekoizpenaren %50 dagokio.

Handitzen, handitzen
Notoxen sorkuntzak azoka askotan agertzen dira; 2015ean, esaterako, Milango erakusketa unibertsalak nazioartean ikusgarritasun handia eman zion. Egun, enpresak salmenten %20 esportatzen du, eta Australian lizentziapeko tailer bat sortzeko asmoa du.
Teknikotasuna, ardura ekologikoa eta neurrizko prezioak uztartuz, surfaren ikuspegi berri bat gorpuzten du Notoxek. Zaletasuna eta ingurumenaren errespetua taula berean ezarri ditu surfean.

Hemendik liburua: Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak

Alkiren gune berrian, tailer iraunkorra, showrooma eta denda

 Alki, lantegi & Shoowroma

Hitzak: Nahia Zubeldia /  Argazkiak: Mito & Pierre Leibar
FB
PN
X

Share 

Alki kooperatibak Larresorora egin du aldaira, zero energiako tailer berrira. 400 m²-ko showroom-ean, partikularrei eta profesionalei altzari bildumak erosteko parada ematen die.

Alkiren tailer berria Leibar & Seigneurin agentziak diseinatu du, eta berrikuntza iraunkorrean zinez eredugarria da. 8 260 m²-ko azalera du eta Euskal Herriko ekonomia eta kultura garapenaren alde kooperatibak betidanik izan duen engaiamendua are urrunago eramaten du.

Arkitektura aldetik, eraikina dagoen lursailak malda handia duenez, lurrean ahal bezain azalera guti hartzeko gisan pentsatua izan da. Hastapenean hertsapena zena, eragin ekologikoa ttipitzeko eta ekoizpen prozesuak optimizatzeko parada izan da. Ondorioak? Lanaren antolaketa zirkularra, langileendako lan baldintza hobeak eta fabrikazio eraginkorragoa.

“Energiari dagokionez, tailerrak ez du berogailurik ez klimatizaziorik behar”

Halaber, argi naturala ezin hobe baliatzen du: irekidura zabalak eta ontsa kokatuak dituenez, argi artifizial arras guti behar du. Enargia tokiko elektrizitate hornitzaileari esker, egun tailerrean baliatzen den elektrizitatea %100 berriztagarria da. Gerora, eraikineko teilatuan eguzki panelak ezartzea pentsatua da, ekoitziko duten energiak tailerreko elektrizitate beharrak osoki asetzeko gisan.

Showroom murgiltzailea, sorkuntza eta aurkikuntza gunea
Iratzoki estudioak 400 m²-ko showrooma diseinatu du. Bisitariei murgiltze esperientzia eskaintzen die, kurba eta gardentasun artean 100 metro baino gehiagoko erridaua kurrituz. Gune horretan, partikularrek eta profesionalek Alkiren altzari bildumak ezagutzeko parada dute: bai etxerako sorkuntzak, baita ostalaritzarako sortak eta bulegorako antolamenduak ere. Showrooma guneka antolatua da, orotariko giroak erakusteko gisan: jatetxe ala lounge bar, proiekzio areto nola liburutegi, Alkiren sorkuntzen moldakortasuna agerian ematen duela.

Bertako objektuen saltegia
Esperientzia ontzeko, showroom-aren ondoan, saltegitxoak tokiko ofiziale eta markekin partaidetzan sortu objektuak proposatzen ditu. Euskal Herriko trebezien lagin polita ematen du eskura. Objektuetako batzuk bertan eginak dira, eta besteak tokiko sortzaile batzuek sortuak. Showrooma eta saltegia asteartetik larunbatera zabalik dira, 9:00etatik 17:00etara.

Gehiago jakin: Alki tailer berria